قلعه رودخان، یکی از جاذبه‌های گردشگری برجسته استان گیلان است که با تاریخچه‌ای پر از اسرار و زیبایی‌های طبیعی، هر ساله مسافران زیادی را به خود جذب می‌کند. این قلعه باستانی، در دامنه‌های سرسبز و دلنشین فومن، در میان جنگل‌های پرآوازه قرار گرفته است و به‌عنوان یکی از بهترین و بزرگترین قلعه های جنگی و تاریخی ایران محسوب میشود.
فهرست مطالب
قلعه رودخان کجاست؟
قلعه رودخان در استان گیلان واقع شده و به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم شهر فومن و بهترین جاهای دیدنی گیلان شناخته میشود. این قلعه زیبا در فاصله‌ی حدود ۲۰ کیلومتری جنوب غربی از شهر فومن واقع شده است، در نزدیکی روستای رودخان. با موقعیتش در میان جنگل‌های پرآوازه و فراز ارتفاعات منطقه حیدرآلات، قلعه رودخان به‌ویژه برای علاقه‌مندان به طبیعت و تاریخ جایگاه ویژه‌ای دارد. ارتفاع این قلعه از سطح دریا میان ۶۵۵ تا ۷۱۵ متر است.
مسیر دسترسی به قلعه رودخان
اگر تصمیم بگیرید از سمت فومن به سوی قلعه رودخان سفر کنید، مسیر شما به این شکل خواهد بود: ابتدا از طریق روستاهای ملسکام و سیدآباد عبور کرده و سپس پس از طی مسافتی حدود ۲۱ کیلومتر از فومن، به پارکینگ قلعه رودخان می‌رسید. سپس باید حدود ۱.۵ تا ۲ کیلومتر را با پله‌نوردی طی کنید و از پله‌های تعبیه شده بالا بروید تا به قلعه برسید. این مسیر زیبا و هیجان‌انگیز، شما را از زیبایی‌های منطقه‌ی اطراف لذت‌بخش خواهد کرد و تجربه‌ی خاصی را برایتان فراهم خواهد کرد.
- فاصله قلعه رودخان از تهران: پنج ساعت و ۳۰ دقیقه
- فاصله قلعه رودخان از رشت: یک ساعت و ۱۵ دقیقه
- فاصله قلعه رودخان از ماسال: یک ساعت و ۱۵ دقیقه
- فاصله قلعه رودخان تا ماسوله: یک ساعت و ۱۵ دقیقه
- فاصله فومن تا قلعه رودخان: ۳۵ دقیقه
عکس قلعه رودخان
تاریخچه قلعه رودخان
تا سال ۱۸۳۰ میلادی، قلعه رودخان با تمام عظمت و تاریخی که در خود جای داشت، به‌طور ناشناخته در تاریخ ثبت نشده بود. اما در همین سال، آلکساندر بوریکو خوچکو؛ محقق ایران‌شناس لهستانی، با نگارش نوشته‌های خود، به این قلعه اشاره کرد و آن را از حالت ناشناخته خارج کرد. او در متن خود، قلعه رودخان را به‌عنوان یک دژ در قسمت بالای کوهی در نزدیکی رودخانه‌ای به همین نام، که بام آن از سنگ ساخته شده و دارای دو برج دفاعی محکم است، توصیف کرد. این قلعه برای نخستین بار در دورهٔ ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری، به دستور سلطان حسام الدین امیر دباج بن امیر علاءالدین اسحق، مورد بازسازی و تجدید بنا قرار گرفته بود.
کتیبه‌ای که خوچکو به آن اشاره می‌کند، بر بالای دروازه ورودی این قلعه نصب شده بود و به‌عنوان تنها سند تاریخی محسوب میشود که از قدمت و تاریخ قلعه رودخان شاهد است. این کتیبه در حال حاضر در موزه گنجینه رشت به نمایش گذاشته شده است.
دربارهٔ قدمت و تاریخ قلعه رودخان، نظرات مختلفی ارائه شده است و هنوز به‌طور قطعی مشخص نیست که به چه دورانی تعلق دارد. برخی معتقدند که بنای اولیه آن به دوران ساسانیان یا اوایل دوره اسلامی بازمی‌گردد. از طرفی، در زمان سلجوقیان، قلعه رودخان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و حتی به‌عنوان یکی از پایگاه‌های اسماعیلیان شناخته شده است. این قلعه، به‌عنوان مرکز فرمانروایی بسیاری از فرمانروایان گیلان و رشت نیز شناخته شده و تا دورهٔ زندیه از آن استفاده شده است؛ به‌عنوان مثال، هدایت خان، حاکم فومن، در سال ۱۱۷۵ هجری قمری در زمان قیام خود علیه کریم خان، به تعمیر این قلعه پرداخته است.
جاهای دیدنی قلعه رودخان گیلان
بازار قلعه رودخان
در ابتدای مسیر صعود به قلعه رودخان، کمی جلوتر از پارکینگ، یک بازار فراگیر و پرانرژی وجود دارد که به‌محض ورود به این مکان، چشمانتان به آن خواهد خورد. این بازار، با انبوهی از رنگ‌ها و بوهای محلی، شما را به دنیایی از رنگارنگی و شادابی می‌کشاند. اینجا همانجاست که به یاد خانه‌های سنتی کره‌ای و چینی می‌افتید؛ اما با تمامی خصوصیت‌های خود، بازارچه قلعه رودخان از هر دو جلوه‌ی فرهنگی جذابیت خود را بیان می‌کند.
برای علاقه‌مندان به شگم‌گردی و تجربه غذاها و خوراکی‌های محلی، بازارچه قلعه رودخان به عنوان یک مقصد لازم الاجتناب محسوب میشود. این بازارچه، با وجود هیجان و هیاهویش، انواعی از غذاها و محصولات محلی را به‌طرز مستقیم از دست فروشان محلی در اختیار شما قرار می‌دهد. از تنقلات محبوب محلی گیلان گرفته تا محصولات دست‌ساز و سوغاتی‌های جذاب، همه چیز در اینجا در دسترس است.
در کنار این همه، با پوشیدن لباس‌های زیبا و رنگی گیلکی، می‌توانید لحظاتی شاد و شیرین خود را در این بازارچه به یادگار بیاورید. زمانی که در میان این فضاهای زنده و پرانرژی حضور پیدا می‌کنید، احساس خوشایندی و هیجانی به شما دست می‌دهد و تجربه‌ی خاصی را برای شما ایجاد می‌کند که همواره به یاد می‌آورید.
ورودی قلعه
پس از فرا گرفتن مراحل پله‌هایی که به قلعه رودخان می‌رساند، با یک تمام‌چوب بزرگ و بیش از سه متر ارتفاع روبرو خواهید شد. این در چوبی، همانند دروازه‌های شهرهایی که در سریال محبوب “بازی تاج و تخت” دیده‌ایم، بزرگ و مهیب است. در گذشته، با چندین سرباز محافظ، به عنوان نشانه‌ای از قدرت و امنیت، مورد استفاده قرار می‌گرفت. دو سکوی بلند و ۱.۵ متری کنار در، نیز در گذشته برای ایستادگی محافظان به‌کار می‌رفتند. اما اکنون، با گذشت زمان و پوشش جنگل، این سکوها به همان رنگ و تنوع طبیعی اطراف در آمیخته و از بین رفته‌اند.
در بالای دروازه، کتیبه‌ای مشهور وجود داشت که اطلاعاتی درباره زمانی که قلعه مورد مرمت قرار گرفته بود، را نشان می‌داد. دو طرف در ورودی، دو برج بلند و عظیم، همراه با پنجره‌ها و روزنه‌ها، برای تقویت امنیت قلعه در گذشته، ساخته شده بودند.
پس از عبور از دروازه، مانند یک سفر در زمان، در میان فضایی که همچون یک شهر قدم می‌گذارید، قدم بر می‌دارید. ممکن است با بسته کردن چشم‌هایتان برای یک لحظه، صداها و صحبت‌های مردم، حرکت سربازان، و صدای تیز کردن شمشیرها را در فضای قدیمی قلعه احساس کنید که هنوز همان‌طور که در گذشته بود، جا مانده است.
کتیبه معروف قلعه رودخان گیلان
کتیبه معروف در سردر ورودی قلعه رودخان، که به نام “قلعه حسامی” معروف است، شامل اطلاعات مهمی درباره تاریخچه ساختمان است. این کتیبه حکایت از تجدیدبنیاد قلعه در دوره امیر دباج بن امیره علاالدین اسحقی را دارد. این مرمت اولیه، مطابق با کتیبه، در بازه زمانی بین سال‌های ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری صورت گرفته است.
در این کتیبه، عبارات به زبان زیبایی بیان شده‌اند که خواندن آن‌ها ما را به زمان دور و دوران اجدادمان می‌برد. کتیبه نوشته‌هایی از خان احمد شیروانی و تحریر آن از این حسین‌الخراسانی را ذکر می‌کند. این اطلاعات، علاوه بر اهمیت تاریخی، نشان‌دهنده هنر و فرهنگ آن دوره و نقش قلعه در تاریخ منطقه است.
ارگ (شاه‌نشین)
ارگ یا بخش شاه‌نشین قلعه رودخان در واقع به عنوان مهم‌ترین بخش این بنا شناخته میشود. این بخش در قسمت غربی قلعه واقع شده و از آجر ساخته شده است. مکانی که حاکم در آن سکونت داشته، در بالاترین نقطه قلعه واقع شده و فاصله حدودی ۲۰۰ متری از ورودی اصلی قلعه دارد. این بخش به عنوان محل استقرار حاکم، نقش بسیار مهمی در ساختار و عملکرد قلعه داشته است. ارگ با طراحی و معماری خاص خود، جزئی اساسی از تاریخچه و فرهنگ محلی قلعه رودخان را تشکیل می‌دهد.
قورخانه قلعه رودخان محل فعالیت‌های نظامی
قورخانه، به عنوان دومین بخش اصلی در قلعه رودخان فومن، به‌عنوان محلی برای فعالیت‌های نظامی در گذشته شناخته میشود. اصطلاح “قورخانه” ترکیبی از واژه‌های ترکی و فارسی است که به معنی “اسلحه‌خانه” یا “مکان تولید و نگهداری اسلحه و مهمات جنگی” استفاده میشود. قورخانه در بخش شرقی قلعه رودخان واقع شده و از تنوع بخش‌هایی همچون ۱۲ ورودی، زندان، مخرج اضطراری، حمام، آبریزگاه، قراول‌خانه و محل اسکان سربازان ارشد برخوردار است. این بخش از قلعه، نقش مهمی را در تاریخچه نظامی و نظامی-سیاسی این منطقه ایفا کرده است و امروزه نیز به‌عنوان یکی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی مهم این منطقه شناخته میشود.
برج‌های دیده‌بانی قلعه رودخان
دورتادور قلعه رودخان گیلان با برج‌های دیدبانی مرتفع، به نمایی جذاب و خیره‌کننده از میان جنگل‌های سرسبز فومن درخشانده میشود. این قلعه مجهز به ۴۰ برج دیدبانی است، هرکدام از آن‌ها دارای ساختار استوانه‌ای با اتاقی هشت‌ضلعی است که با طاق‌های گنبدی‌شکل و پنجره‌های شیب‌دار تزئین شده‌اند. سقف گنبدی برج‌ها، نگهبانان را از تأثیرات ناشی از باد، باران و برف محافظت می‌کند.
با نگاه به روزنه‌ها و پنجره‌های این برج‌ها، می‌توان فهمید که آن‌ها علاوه بر انجام وظیفه دیدبانی، برای سرازیر کردن مواد مذاب یا تیراندازی به دشمن نیز به‌کار می‌رفته‌اند، به‌طوری‌که هیچ دشمنی امکان نفوذ به داخل قلعه را نداشته باشد. برخی از این برج‌ها دو طبقه دارند و با سقف‌های چوبی مجهز شده‌اند که در گذشته مکانی برای راحتی سربازان در فصل سرد بوده‌اند.
آب انبار قلعه رودخان
در بخش غربی قلعه رودخان گیلان، یک چشمه آبی وجود دارد که در گذشته منبع اصلی تامین آب برای این قلعه بوده است. این چشمه آب از ییلاق زردخونی به آب‌انبار قلعه ریخته می‌شد و در این آب‌انبار با مساحتی نزدیک به ۱۳۰ مترمربع ذخیره می‌شد. به دلیل اهمیت بی‌نظیر آب‌انبار، دو ردیف برج دیدبانی برای حفاظت از آن ساخته شده بود.
پس از وقوع زلزله در سال ۱۳۶۹ هجری شمسی، آب‌انبار خشک شد، اما پس از گذشت سال‌ها، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گیلان برای احیای آن اقدام کرد. در حال حاضر، آب مورد نیاز قلعه و بازدیدکنندگان از طریق لوله‌های پلاستیکی به قلعه و آب‌انبار جدیدی که احیا شده است، منتقل میشود. این اقدام نه تنها به حفظ ارزش تاریخی آب‌انبار کمک کرده است بلکه از لحاظ عملکردی نیز تأمین آب را برای قلعه و بازدیدکنندگان بهبود بخشیده است.
معماری قلعه رودخان
قلعه رودخان، با مساحتی حدود ۶/۲ هکتار، یکی از جاذبه‌های بارز و تاریخی شهر فومن در استان گیلان است. این قلعه که با طولی حدود ۵۰۰ متر، در برخی نقاط از طراحی‌های عرضی متفاوتی برخوردار است، از نظر معماری و ساختاری ارزش زیادی دارد. ارتفاع برج‌ها و باروهای آن نیز به ۱۵۰۰ متر می‌رسد و از مصالحی همچون آجر و سنگ برای ساخت آن استفاده شده است.
قلعه رودخان به‌طور کلی از دو بخش اصلی به نام‌های ارگ و قورخانه تشکیل شده است. ارگ که محل شاه‌نشینی قلعه و حرم‌سرا است، در قسمت غربی و به‌صورت دو طبقه و از آجر ساخته شده است. قراول‌خانه‌ها در قسمت شرقی قلعه قرار دارند و از دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد برخوردارند که بر طرف های قلعه مسلط هستند.
این قلعه به سه بخش شرقی، میانی و غربی تقسیم میشود. بخش شرقی که بر روی یک تپه قرار دارد، بیشتر بناهای آن جنبه نظامی دارد و شامل دروازه ورودی، زندان، در اضطراری، واحدهای مسکونی و دو برج بزرگ است. بخش میانی، در پایین‌ترین سطح قلعه قرار دارد و دروازه اصلی را در بر می‌گیرد. بخش غربی، که روی شیب تند کوه ساخته شده، شامل دروازه‌‌ی ورودی، آب‌انبار، آبریزگاه، شاه‌نشین و واحدهای مسکونی است.
در ورودی قلعه رودخان، در ضلع شمالی دو برج عظیم قرار دارد که کتیبه‌ای که اکنون در موزه رشت نگهداری میشود، بالای آن بوده است. برج‌های دیده‌بانی دورتادور قلعه وجود دارند که دارای اتاق‌های هشت‌ضلعی با طاق‌های گنبدی هستند. روزنه‌های شیب‌دار داخل دیوارها و برج‌ها برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی در نظر گرفته شده‌اند. برخی از این برج‌ها دو طبقه هستند که سقف تعدادی از آن‌ها چوبی است و درون آن‌ها اجاق و دودکش وجود دارد که در سرمای زمستان به اسکان بهتر سربازان کمک می‌کند.
مهم‌ترین بنای قسمت غربی این قلعه شاه‌نشین است که دربالاترین بخش قلعه ساخته شده است و دو بخش تحتانی، فوقانی و تراس دارد که تراس آن مکانی مناسب برای تماشای قلعه است. چشمه آبی که قبلا منبع اصلی تأمین آب قلعه بوده است و از ییلاق زردخونی آورده‌اند، در گذشته در حیاط آن دیده می‌شده است و پس از زلزله سال ۱۳۶۹ گیلان خشک شد و بعدها مجددا توسط میراث فرهنگی این استان احیا شد.
در انتهای شمال شرقی قلعه، یک ساختمان دو طبقه بسیار زیبا وجود دارد و در ضلع جنوبی آن، کوهی قرار دارد که غاری در آن دیده میشود و به گفته‌ی مردم محلی، قبلا محل استقرار نگهبانان بوده است تا در صورت بروز حمله به قلعه علامت دهند. با اینکه بخش‌های زیادی از این قلعه زیبا که در سال ۱۳۵۴ به ثبت آثار ملی و تاریخی رسیده، از بین رفته اما کماکان به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی اطراف رشت پذیرای گردشگران است.
بهترین زمان سفر به قلعه رودخان
بهترین زمان برای سفر به قلعه رودخان به ویژگی‌های طبیعی و اقلیمی منطقه و همچنین ترجیحات شخصی مربوط میشود. با این حال، به‌طور کلی، بهار و تابستان به‌عنوان بهترین فصل‌ها برای بازدید از این مکان شناخته می‌شوند.
- در بهار، جوی خنک و هوای تازه و مطبوع، زیبایی طبیعت سرسبز و شاداب، و شکوفه‌های گیاهان و گل‌ها، سفر به قلعه رودخان را به یک تجربه فوق‌العاده و دلنشین تبدیل می‌کند. همچنین، بهار با فراهم کردن شرایط مناسب برای پیاده‌روی و خوش‌گذرانی در طبیعت، به مسافران فرصتی عالی برای لذت بردن از تمامی جاذبه‌های این منطقه می‌دهد.
- در تابستان، هوای گرم و خشک و امکانات گردشگری بیشتر، سفر به قلعه رودخان را به یک تجربه خاص و شگفت‌انگیز تبدیل می‌کند. این فصل، فرصتی مناسب برای بازدید از مناطق جنگلی و طبیعی اطراف قلعه و همچنین برگزاری فعالیت‌های خارج از منزل مانند پیک‌نیک، پیاده‌روی، و عکاسی فراهم می‌کند.
بنابراین، اگر قصد سفر به قلعه رودخان را دارید، بهترین زمان برای این سفر بهار و تابستان است، زیرا در این دو فصل شرایط آب و هوایی و طبیعی بهتری برای لذت بردن از زیبایی‌های این منطقه فراهم میشود.
قلعه رودخان در بهار
در این فصل پر از سرسبزی و شادابی، قلعه رودخان به یک نقطه تفریحی و آرامش‌بخش تبدیل میشود. صدای آب رودخانه، بوی گل‌ها و درختان، و هوای خنک و تازه، همگی به‌خوبی جلب توجه مسافران را به این مکان معنوی می‌کنند. بهار بهترین زمان برای استفاده از این طبیعت زیبا و تاریخی است و با فرا رسیدن این فصل، مکانی شگفت‌انگیز و دلنشین برای سفر و گردش میشود.
قلعه رودخان در تابستان
تابستان نیز یک فصل پرانرژی و پرماجرا برای بازدید از قلعه رودخان است. با ورود به این مکان در فصل گرم تابستان، گردشگران می‌توانند از طبیعت سرسبز و جنگلی اطراف لذت ببرند و همچنین به تاریخ و معماری این قلعه زیبا سرزنش کنند. اما باید توجه داشت که گرمای هوا و رطوبت ممکن است کمی مزاحمت‌آور باشد.
قلعه رودخان در پاییز
پاییز نیز یک فصل مناسب برای بازدید از قلعه رودخان است. رنگارنگی این فصل و زیبایی طبیعت، قلعه را به یک مکان دوست‌داشتنی و سحرآمیز تبدیل می‌کند. فرصتی خوب برای گرفتن عکس‌های زیبا و لذت بردن از مناظر طبیعی فصل پاییز در اینجا فراهم میشود.
قلعه رودخان در زمستان
در زمستان، قلعه رودخان به یک داستان خیالی پیوسته میشود. پوشیده شدن آن در برف و مروارید مانند برای دیداری بی‌نظیر و دلنشین می‌افزاید. مناظر زمستانی این قلعه، همچنان جادویی و شگفت‌انگیز است و برای گردشگرانی که از زیبایی‌های طبیعت در فصل سرد لذت می‌برند، تجربه‌ای فراموش‌ناپذیر ایجاد میشود.
برای سفر به این قلعه در فصل‌های سرد سال، با توجه به شرایط جوی و بارش برف و باران زیاد، باید دقت ویژه داشته باشید و بهتر است موقعیت و شرایط هوا را به‌دقت بررسی کنید چرا که مسیر رسیدن به خود قطعه در فصل های بارندگی بسیار خطرناک میشود.
قیمت بلیط ورودی قلعه رودخان
بلیط ورودی به قلعه رودخان در نظر دو دسته گردشگران داخلی و خارجی را جدا کرده است. برای گردشگران داخلی، قیمت بلیط ورودی ۴ هزارتومان است، در حالی که برای گردشگران خارجی این مبلغ به ۳۰ هزارتومان ارتقا می‌یابد.
ساعات بازدید از قلعه رودخان نیز بسته به نیمه سال متفاوت است. در نیمه اول سال، قلعه از ساعت ۸ صبح تا ۶ عصر باز است، در حالی که در نیمه دوم سال، ساعت بازدید تا ساعت ۴ بعد از ظهر کاهش می‌یابد.
از این روند، مشخص است که بازدید از قلعه رودخان در طول روزهای پاییز و زمستان محدودتر است، بنابراین بهتر است ساعات بازدید را در نظر بگیرید و با توجه به آن برنامه‌ریزی کنید.
قلعه رودخان چند پله دارد؟
قلعه رودخان با تمام اسرار و تاریخی که در دل خود نهفته، با بیش از ۱۶۰۰ پله شهرت یافته است. این پله‌های جدیدی هستند که برای راحتی گردشگران ساخته شده‌اند، اما جذابیت اصلی این قلعه به پله‌های اصلی و باستانی آن است که در زمانهای گذشته از زیر خاک بیرون کشیده شده‌اند. این پله‌ها که در امتداد دیوارها و برج‌ها قرار دارند، تا زمان کنون به عنوان یک بخش جذاب و تاریخی شناخته می‌شوند. تعداد این پله‌های باستانی به ۹۳۵ پله می‌رسد، بنابراین این مکان با نام “قلعه هزار پله” شناخته میشود.
